 |
|||
 |
|||
 |
|||
 |
|
|
|
|||
|
|||
|
|||
|
|
|
|
Seoba ili veliko pomeranje naroda, koje je počelo
uzimati sve većeg maha od drugog veka posle Hrista, beše jedan od najznačajnijih
pokreta u historiji Evrope. On je, kako je to lepo primećeno, značio
u isto vreme i raspadanje i obnovu. Stari svet, kome je politički bila
glavni predstavnik moćna Rimska Imperija, uzmicao je i padao pod neodoljivom
navalom svežih i aktivnih plemena, koja su, najpre sa severa a posle
i sa istoka, stremila prema njegovim središtima. "Kako za našu
državu nastaju već poslednja vremena", pisao je još Tacit u svojoj
Germaniji, "najbolje što nam još sreća može da pokloni, jeste nesloga
među neprijateljima." Uzroci i motivi za ta velika pomeranja čitavih
plemena i naroda raznovrsni su i veoma složeni, ali je njihov proces
gotovo iz pravila morao dovoditi do sukoba sa Rimljanima. Ovi su daleko
istakli svoje državne granice: izazivali su na dosta strana svojim osvajačkim
prohtevima reakcije ugroženih; i držali su pod svojom vlašću sve glavne
prilaze za srednju i južnu Evropu i njena najplodnija i najpitomija
područja. Već krajem drugog veka vode se borbe na dunavskoj liniji između
Rimljana i germanskih plemena, koja su u pokretu; a ekspanzivni i mnogobrojni
Goti dopiru sve do obala Crnoga Mora, da se u narednom veku, s pojedinim
odredima, prebace pustošeći u Malu Aziju i podnožje Kavkaza. Od sredine
trećeg veka počinje gotska ofanziva na Balkansko ostrvo, izvođena pretežno
iz stare Dakije a današnje Rumunije. Osećajući teškoće održavanja suviše
dalekih i rastegnutih granica, Rimljani se rešavaju, pred kraj trećeg
veka, da napuste izvesne oblasti, kao na primer istaknutu Dakiju, pa
da na prirodno povoljnijim granicama, sa više koncentracije snaga, izvrše
bolju organizaciju odbrane. Ali Carevini nije bilo pomoći. Iako je opasnost
od nasrtljivih varvara bila očigledna, u Imperiji se ipak, u nekoliko
mahova i na nekoliko strana, vode ogorčene borbe raznih pretendenata
za carski presto. Nekoliko takvih obračuna svršeno je i na balkanskom
području, neki gotovo pred očima spoljašnjih neprijatelja. U mnogo prilika
traži se saradnja tuđinaca, i za tu saradnju žrtvuju se krupni državni
interesi.
U četvrtom veku jedan čitav niz "ilirskih" careva, čiju seriju malo ranije počinje Dioklecijan, koji su poticali iz raznih mesta Ilirikuma i koji su dolazili na vlast zahvaljujući u glavnom svojim vojničkim sposobnostima, uspeo je, donekle, da izvede izvesne reforme i razviju vojničko samopouzdanje, ali ni on nije mogao da spreči proces raspadanja. Carevina je postala preteška, da bi se mogla u celini održati. Svestan toga, a rukovođen i drugim razlozima, podigao je Konstantin Veliki Carigrad (330. god.) kao novu prestonicu, davši tom naročit značaj Balkanskom Poluostrvu. God. 395. izvedena je i stvarna podela Carstva u istočno i zapadno, iako to možda nije bila prava tendencija tvorca te podele, cara Teodosija. Krajem četvrtog veka, oko 370. god. pojaviše se hunske gomile na području današnje Rusije. Pod njihovim pritiskom izvesna se plemena toga područja povlače prema zapadu, dok im druga, pokorena, priznaju vlast. Na udaru Hunima behu naročito Goti, vrlo moćni, koji su se još tu razvili u dve velike skupine, istočnu i zapadnu. Dok su istočni dobrim delom priznavali hunsku vlast, zapadni su počeli čitav niz neobičnih pustolovina. Jedan njihov deo spustio se na Balkan, potukao tu jednu carsku vojsku i u smelom zaletu dopro do samog Carigrada; posle tog prvog zaleta, koji je bio suzbijen, oni se pribiraju ponovo i nešto pregovorima i obećanjima a nešto silom i pretnjama postaju upola gospodari na Balkanu. S Balkana prelaze u Italiju, gde 410. god. uzimaju i pljačkaju Rim. Pokorivši i potisnuvši Gote, Huni su nesmetano prodrli do Dunava, povukavši sa sobom delove pregaženih naroda, germanskih i slovenskih. Pojave Slovena u području oko Dunava nesumnjivo su u vezi sa gotskim povlačenjem i hunskim nadiranjem. Mešanje Gota i Huna i sa ovima Bugara na tom području pomeranja ostavilo je traga u našim starim spomenicima; tim se da tumačiti, što neki naši stari pisci, sa Stevanom Prvovenčanim, nazivaju Bugare Gotima. Dosada je pravac pomeranja bio u glavnom od severa prema jugu i jugoistočno, a mnogo manje prema zapadu; s pojavom Huna počinje veliko kretanje masa od istoka prema zapadu i jugozapadu. Doline dunavske postaju poprišta dugih borbi; panonska kotlina je krajnji cilj mnogih seoba, a Vlaška služi za nekoliko stoleća kao neka vrsta područja za prelaz. Već germanskim nadiranjem poremećeni poredak na dunavskoj liniji pretvara se sad u potpun etnički i državni haos. Tu se sručuju i mešaju starinci i došljaci, gonjeni i gonioci, pobeđeni i pobedioci, rase Evrope i Azije, najraznovrsniji tipovi i jezici. Za vremena hunskog gospodara Atile (433-453. god.), "biča gospodnjeg", koji je zadao strah celoj Evropi i čije su ratničke gomile prelazile duboko u Francusku i u Italiju, stradale su mnogo i severne balkanske pokrajine, naročito područje od Dunava do južne Morave. Posle njegove nagle smrti raspala se hunska država za neobično kratko vreme. Njenim padom koristiše se u glavnom dva germanska Hunima podložna plemena: Goti u Panoniji i Getidi u Dakiji. Gotima je bio gospodar Teodorih, junak epske poezije germanske, čovek od veće vrednosti. On se brzo snašao u hunskom rasulu i postao je, za kratko vreme, jedno od glavnih lica u historiji Balkana i Srednje Evrope. On pokorava i ujedinjuje gotska plemena na području evropskog dela Istočnog Rimskog Carstva. Njegova je moć tolika, da ga car Zenon 484. god. imenuje konzulom, bojeći se da se od saveznika ne prometne u neprijatelja. Kad mu je gotski elemenat postao i suviše sumnjiv, car Teodoriha upućuje, kao svog mandatara, u Italiju, da tamo silom preuzme vlast od Odoakra, koji je 476. srušio Zapadno Rimsko Carstvo. Odazivajući se carevom pozivu Teodorih je 488. god. krenuo sa najvećim delom svojih ljudi na Italiju, ostavivši panonsko područje i dunavsku liniju bez pravog gospodara. |
|
|
